Αναγνώστες

Γιατὶ τὸ ξέρω· πιὸ βαθιὰ κι ἀπ᾿ τὸν πηχτὸν ἀστρόφως, κρυμμένος σὰν ἀετός, μὲ περιμένει, ἐκεῖ ποὺ πιὰ ὁ θεῖος ἀρχίζει ζόφος, ὁ πρῶτος μου ἑαυτός... ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

Πέμπτη 15 Μαρτίου 2012

Idea Vilarino





Μεσημέρι

Διάφανοι οι αιθέρες, από κρύσταλλο
η χαράδρα του πρωινού,
τα λευκά βουνά τα γυάλινα, οι κινήσεις των κυμάτων,
όλη ετούτη η θάλασσα∙ όλη ετούτη η θάλασσα
που το βαθύ καθήκον της εκπληρώνει,
η θάλασσα η αυτάρεσκη
η θάλασσα την ώρα αυτή την όλο μέλι, όπου το ένστικτο
σα μέλισσα βομβίζει νυσταγμένη…
Ήλιος, έρωτας, κρίνα ολάνοιχτα, μαρίνες,
εύθραυστα κλαδιά ξανθά, τρυφερά ως σώματα,
χλωμές αμμουδιές απέραντες.
Διάφανοι οι αιθέρες, από κρύσταλλο
οι φωνές, η σιωπή.
Στις όχθες του έρωτα, της θάλασσας, του πρωινού,
πάνω στην άμμο τη ζεστή που τρέμει εμπρός στο άσπρο
καθένας μας καρπό θυμίζει που για το θάνατο ωριμάζει.



Γράφω, σκέφτομαι, διαβάζω…

Γράφω
σκέφτομαι
διαβάζω
σελίδες μεταφράζω είκοσι
τις ειδήσεις ακούω
γράφω
γράφω
και διαβάζω.
Πού είσαι,
πού.


Μετά

Άλλη είναι
μάλλον άλλη
εκείνη που διαδοχικά μαζεύει
φόρεμα, μαλλιά, το είναι της
εκείνη που τώρα ανακτά
διαστάσεις,
ύψος, βάρος
και, μετά από ατέλειωτα ταξίδια ηδονικά,
το κατώφλι διαβαίνει ακέραιη και άσπιλη
και να μάθει δεν ψάχνει
δε χρειάζεται
ούτε να μάθει θέλει∙
τίποτα από κανέναν.



Είσαι μόνος, κι εσύ…

Είσαι μόνος, κι εσύ.
Εγώ δεν αγγίζω τη ζωή σου, τη μοναξιά σου, το μέτωπό σου,
εγώ δεν είμαι στις νύχτες σου παρά λίμνη, ποτό,
πιο πολύ ακόμα από μια λίμνη βαθειά
από όπου μπορείς να πιεις και με τα μάτια κλειστά ακόμα,
ξεχασμένος.
Για σένα είμαι σαν ένα ακόμα σκοτάδι, άλλη μια νύχτα,
προκαταβολή θανάτου
που φτάνει μια μέρα κρύα κι ο άνθρωπος περιμένει, αναμένει
και φτάνει κι εκείνος παραδίδεται στη νύχτα, σε ένα στόμα,
κι η απόλυτη η λήθη τον τυφλώνει, τον εξοντώνει.

Δίχως όρια η νύχτα,
διάφανη, ξάγρυπνη, μόνη,
αποζητά τον έρωτα, άγγελο της κάθε πράξης...

Μόνος είσαι, το ίδιο.
Εκστατικός, ουράνιος, περιπαικτικός, ψυχανεμισμένος,
παραδώσου στη στιγμή.


Δεν ήξερες

Αγάπη μου δύστυχη
πίστεψες
πως έτσι ήταν
δεν ήξερες.
Ήταν πιο πλούσιο από αυτό
ήταν πιο φτωχό από αυτό
ήταν η ζωή κι εσύ
με τα μάτια κλειστά
τους εφιάλτες σου οραματίστηκες
κι είπες
η ζωή.


Ο φιλοξενούμενος

Δικός μου δεν είσαι
δεν υπάρχεις
στη ζωή μου
στο πλευρό μου
δε δειπνείς στο τραπέζι μου
δε γελάς ούτε τραγουδάς
ούτε για χάρη μου ζεις.

Ξένοι είμαστε
εσύ κι εγώ η ίδια
και το σπίτι μου μαζί.

Ένας ξένος είσαι,
φιλοξενούμενος
που δεν ψάχνει δεν επιθυμεί
παρά φορές-φορές
μια μόνο κλίνη.

Τι μπορώ να κάνω
να σου την προσφέρω
μα εγώ ζω μόνη.



Όχι πια

Δε θα γίνει πια
όχι πια
δε θα ζήσουμε μαζί
δε θα μεγαλώσω το παιδί σου
δε θα ράβω τα ρούχα σου
δε θα ξαγρυπνώ στο προσκεφάλι σου τις νύχτες
δε θα σε φιλάω φεύγοντας
ποτέ δε θα μάθεις ποια υπήρξα
γιατί άλλοι με αγαπήσαν.

Δε θα κατορθώσω να μάθω
ποτέ γιατί ούτε πώς
ούτε αν ήταν στ’ αλήθεια
αυτό που είπες πως ήταν
ούτε ποιος υπήρξες
ούτε τι ήμουνα για σένα
ούτε πώς θα ήταν
μαζί να ζούμε
να αγαπιόμαστε
να μας περιμένουμε
να είμαστε παρόντες.

Δεν είμαι πια
παρά εγώ για πάντα
κι εσύ
δε θα ‘σαι πια για μένα
παρά εσύ.
Δεν υπάρχεις πια
σε μια μέρα μελλοντική
δε θα ξέρω πού ζεις
με ποιαν
ούτε αν θυμάσαι.
Ποτέ δε θα μ’ αγκαλιάσεις
όπως εκείνη τη νύχτα
ποτέ.

Δεν πρόκειται ξανά να σ’ αγγίξω.

Δε θα σε δω να πεθαίνεις.



Τα πράγματα είναι απλά
Τα πράγματα είναι απλά πολύ
πιο απλά κι όμως
ακόμα κι έτσι έρχονται στιγμές
που φαντάζουν όλα αβάσταχτα για μένα
που δεν καταλαβαίνω
και δεν ξέρω αν πρέπει τα γέλια να βάλω
ή τα κλάματα από το φόβο
ή εδώ να μένω δίχως δάκρυα
δίχως χαμόγελα
σιωπηλή
αποδεχόμενη τη ζωή μου
το πέρασμα
το χρόνο.

Idea Vilarino
μετάφραση
Έλενα Σταγκουράκη

IDEA VILARIÑO
(1920-2009)
εισαγωγικό σημείωμα-μετάφραση
ΕΛΕΝΑ ΣΤΑΓΚΟΥΡΑΚΗ


Η Ιδέα Βιλαρίνιο γεννήθηκε στο Μοντεβίδεο της Ουρουγουάης στις 18 Αυγούστου 1920. Το πολύπλευρο ταλέντο της αποτυπώθηκε στο πλήθος των ενδιαφερόντων της, καθώς και στις ποικίλες ιδιότητες κι ενασχολήσεις της. Υπήρξε ποιήτρια, κριτικός λογοτεχνίας, στιχουργός, μεταφράστρια κι εκπαιδευτικός. Δύσκολα μπορεί να πει κανείς με σιγουριά, με ποια από όλες αυτές τις ιδιότητες άσκησε η Βιλαρίνιο την πιο έντονη επιρροή. Το αστέρι της πάντως έλαμψε από νωρίς, αφού πριν καν συμπληρώσει τα τριάντα έτη ζωής διακρίθηκε σε πολλούς από τους παραπάνω τομείς.

Η Βιλαρίνιο ανήκει στην ονομαζόμενη Γενιά του ’45, στην οποία ανήκει πλήθος λογοτεχνών με πιο γνωστό ίσως μεταξύ αυτών τον Μάριο Μπενεντέτι. Η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο “La suplicante” («Η ικέτις Ηηηκηκξη») εκδόθηκε το 1945. Εργάστηκε ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 1952 έως το πραξικόπημα του 1973. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ανέλαβε την έδρα ουρουγουανής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ουρουγουάης. Σε συνεργασία με άλλους συγγραφείς, ίδρυσε τα περιοδικά “Clinamen” («Κλίναμεν») και “Número” («Νούμερο»), ενώ συνεργάστηκε για την κυκλοφορία πολυάριθμων άλλων εκδόσεων όπως “Marcha” («Πορεία»), “La Opinión” («Η άποψη»), “Texto crítico” «Κριτικό κείμενο» κ.ά.

Η Βιλαρίνιο έχει να επιδείξει έργο και ως στιχουργός. Δεν μπορεί να μη γίνει μνεία σε τρία δικά της τραγούδια-σταθμούς, αγαπημένα και πολυτραγουδισμένα από τους συμπατριώτες της. Πρόκειται για τα: "A una paloma" («Σε ένα περιστέρι», μελοποιημένο από τον Ντανιέλ Βιγκλιέτι), "La canción y el poema" («Το τραγούδι και το ποίημα», μελοποιημένο από τον Αλφρέδο Σιταρόσα) και "Ya me voy pa la guerrilla" («Φεύγω για τη μάχη», μελοποιημένο από τους Ολιμαρένιος).

Οι μεταφράσεις της, επίσης, έτυχαν ευρείας αναγνώρισης. Κάποιες από αυτές ανέβηκαν σε θεατρικές παραστάσεις στο θέατρο του Μοντεβίδεο. Περισσότερο γνωστές είναι οι μεταφράσεις της έργων του Σαίξπηρ.


Η Βιλαρίνιο δεν αισθάνθηκε ποτέ την ανάγκη να επιδείξει το ταλέντο της αναδεικνύοντας το προσωπικό της έργο. Τουναντίον. Θα λέγαμε ότι η ίδια υπήρξε η χειρότερη μάνατζερ του ίδιου της του εαυτού. Τόσο λόγω της προσωπικότητας όσο και των πεποιθήσεών της, η Βιλαρίνιο αδιαφόρησε πεισματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα απέναντι σε κάθε ευκαιρία και δυνατότητα προώθησης του ονόματος και του έργου τη, παρά την προτροπή των εκδοτών της.

Η σιωπή ήταν η απάντηση της πιο γνωστής ίσως ποιήτριας της Ουρουγουάης και όταν της ζητούσαν λεπτομέρειες για το έργο της, τις αφορμές του ή τα πρόσωπα στα οποία απευθυνόταν ή από τα οποία εμπνέονταν. Πολύ περισσότερο, η Βιλαρίνιο σιωπούσε για ό,τι αφορούσε την προσωπική της ζωή. Φυσικό επακόλουθο αυτής της στάσης της ήταν η απόλυτη άρνησή της να παραχωρήσει συνέντευξη έως το 1997. Τότε, σε ηλικία 77 ετών, δέχτηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις που τις έθεσαν η Ροζάριο Πεϊρού και ο Πάμπλο Ρόκα και στις οποίες βασίστηκε το ντοκιμαντέρ «Ιδέα», διαθέσιμο σήμερα μόνο σε συγκεκριμένες βιβλιοθήκες.

Παρά την εσωστρέφεια της ίδιας, στη Βιλαρίνιο απονεμήθηκαν πλήθος βραβεία και τιμές, ενώ δέχθηκε πολυάριθμες προσκλήσεις τόσο από τη χώρα της, όσο και από το εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, το ενδιαφέρον για το έργο της εντάθηκε, έχοντας ως αποτέλεσμα να ασχοληθούν με αυτό πολλοί κριτικοί και καθηγητές του ισπανόφωνου κόσμου, αλλά και να μεταφραστεί στο εξωτερικό σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ιταλία και οι ΗΠΑ. Σήμερα, η ποίησή της κερδίζει διαρκώς όλο και περισσότερους αναγνώστες και θιασώτες. Ιδίως στην Ουρουγουάη η λατρεία στο πρόσωπό της έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, στα όρια σχεδόν του φετίχ. Κανείς βρίσκει τους στίχους της τυπωμένους σε σελιδοδείκτες και κάρτες, έως σε γκράφιτι στους τοίχους.

Η Ιδέα Βιλαρίνιο πέθανε στις 28 Απριλίου 2009, σε ηλικία 89 ετών.

Δεν υπάρχουν σχόλια: